Op 22 augustus 2012 verscheen in de zakenkrant De Tijd een opiniestuk van Piet Vanthemsche, voorzitter van de Boerenbond, over het probleem van de stijgende voedselprijzen. Broederlijk Delen kan gedeeltelijk deze analyse bijtreden, maar legt toch andere accenten voor de oplossing ervan. (This is an opinion article in Dutch by CIDSE’s Flemish member organisation Broederlijk Delen)
Met veel aandacht en interesse lazen we het opiniestuk van Piet Vanthemsche (De Tijd, 22 augustus 2012). Vanuit een Noord-Zuid invalshoek kunnen we een groot deel van deze analyse bijtreden. De nood aan duurzame productiviteitsverhoging, de immoraliteit van voedselspeculatie en de pijnlijke gevolgen in het Zuiden van sterk fluctuerende voedselprijzen worden terecht naar voren gehaald als belangrijke pijnpunten. Het zijn de problemen waarvoor wij als ngo ook aandacht vragen.
Maar het opiniestuk wekt een beetje de indruk dat deze problemen nu ‘plots’ zijn opgedoken. Dat is natuurlijk niet zo. Deze problemen zijn het rechtstreekse gevolg van hoe het wereldvoedselsysteem de laatste50 jaar is geëvolueerd. Klimaatverandering vormt inderdaad een bedreiging voor landbouwopbrengsten. Veel meer in (sub)tropische gebieden dan hier trouwens. Mogen we erop wijzen dat de industriële landbouw een aardig steentje heeft bijgedragen (en nog bijdraagt) tot deze klimaatopwarming?
De grote rol van intensieve veeteelt in deze problematiek is gekend. Ook los van de dreiging van klimaatverandering, botst het huidige productiesysteem tegen zijn ecologische grenzen aan. Waterschaarste is geen probleem van de toekomst, maar is vandaag al realiteit. Naast schaarste is ook vervuiling van het water door landbouw problematisch. Degradatie van landbouwgrond is een immens probleem. Ook biodiversiteit wordt sterk bedreigd door grootschalige landbouw, terwijllandbouw voor een groot deel juist gebaat is met voldoende biodiversiteit.
De voedselprijscrisis, die voor het eerst de kop op stak rond 2007, duwde miljoenen mensen richting armoede en honger. Maar mogen we eraan herinneren dat ook tijdens de decennia van dalende voedselprijzen en stijgende productiecijfers het aantal mensen met honger tussen de 800 en 900 miljoen schommelde?
De reden waarom deze massa mensen er niet in slaagt om uit hun armoede/honger spiraal te komen, is niet omdat ze geen toegang hebben tot de nieuwste maaidorser of revolutionaire zaden. Cruciaal is het derde puntuit het Franse G20-actieplan: een betere ondersteuning van de minst ontwikkelde landen en hen de mogelijkheid bieden om hun landbouwmarkten af te schermen. Het landbouwbeleid dat Europa nog altijd voert (bescherming en steun voor de sector) is net iets wat de landen in het Zuiden al decennialang ontzegd wordt. Hun landbouw zou zogezegd gebaat zijn met totale liberalisering en de ondersteuning van producenten zou daar niet nodig zijn.
Wat is dan een mogelijke oplossing? Kleinschalige landbouwers en hun organisaties ondersteunen maakt hen op termijn minder afhankelijk van internationale markten en van de schokken op deze markten. Door de landbouw duurzamer te maken, wordt die tegelijkertijd robuuster voor klimaatschokken en meer immuun voor de bokkensprongen van de olieprijs, én het biedt aan kleinschalige producenten de mogelijkheid om hogere productiviteitswinsten te bereiken.
Hiervoor hoeft het warm water niet opnieuw uitgevonden te worden. Wie een kleine inspanning levert, vindt een bibliotheek aan publicaties over agro-ecologie.
Van de 525 miljoen landbouwbedrijven wereldwijd is 90% een kleinschalig bedrijf met minder dan 2 hectare land. 75% van de mensen met honger woont op het platteland en is voor een groot deel actief als landbouwer. Het lijkt ons zinvoller om aan de toekomst van deze mensen te werken dan om alle heil te verwachten van productiecijfers in Australië of Argentinië.
Zoals Piet Vanthemsche zijn wij ervan overtuigd dat landbouwmarkten economische, sociale, maar ook ecologische correcties nodig hebben. Correcties die in de eerste plaats de toekomst van miljoenen landbouwers voor ogen moeten houden, veeleer dan de winstmarge van een beleggingsfonds.
Jo Dalemans
Beleidsmedewerker duurzame rurale ontwikkeling
Broederlijk Delen