Bisschoppentour in Guatemala

Men moet vaak ver reizen om echt een glimp te krijgen van de reden waarom het de moeite waard is om voor wereldwijde gerechtigheid te werken. Het is niet genoeg om ergens in een vliegtuig te stappen, je moet doorgaan met het bereiken van de mensen met wie we samenwerken en werken.

Slechte wegen en moeilijk terrein zijn de norm, dus stel je de verrassing voor wanneer, naarmate je dichter bij de partnerorganisatie komt, de weg verandert in een perfecte, nieuw aangelegde snelweg, ook al ben je ver weg van grotere steden, op het platteland van Guatemala . Dat is hoe je weet dat je in de buurt komt van mensen die worden bedreigd door industriële projecten of massieve monocultuurplantages, want de wegen leiden rechtstreeks naar open mijnen of landbouwprojecten die in het hele land als paddestoelen uit de grond schieten.

De allerlaatste stappen op weg naar de dorpen rond de La Puya-mijn verlaten we onze bus en moeten lopen, voorbij politie-eenheden en barricades, om de Communidad en Resistencia. Daar zullen we vandaag de communie delen tijdens een mis in een open tent dicht bij de mijn. Honderden dorpelingen verwachten ons, samen met priesters uit de regio, en wij - een CIDSE-delegatie met bisschoppen en priesters uit Spanje, Zwitserland, België en Ierland, evenals experts van de katholieke ontwikkelingsorganisaties Trócaire, Fastenopfer, Broederlijk Delen en Manos Unidas - zal vandaag met hen vieren. Een massa van solidariteit, aangezien de mijnbouw hier gebeurt zonder de betrokkenheid van de lokale gemeenschap, op een vergunning van de centrale overheid in strijd met internationale voorschriften en democratische basisprincipes. De enige staatsinstellingen die voor de lokale gemeenschappen zorgen, zijn politie en militairen, ondersteund door de veiligheid van het bedrijf Exmingua (Extracciones Mineras de Guatemala) die we tegenkomen. Ze zijn er niet om de lokale bevolking te helpen, maar om ervoor te zorgen dat de gebeurtenissen van 23 mei 2014 zich niet herhalen. Toen blokkeerde de lokale bevolking de straat, eiste gehoord te worden, en eiste een herziening van de mijn, aangezien experts giftig arseen hadden gevonden in water dat uit de mijn kwam. Op 23 mei 2014 joeg de militaire politie de protesterende mensen met geweld weg. Naast de fysieke verwondingen werd er een diepe snee gemaakt in hun ziel. Niemand beschermt ze. Waar ze om vragen is een einde aan de verkoop van hun land door de staat aan transnationale ondernemingen om de honger naar hun natuurlijke hulpbronnen te stillen: goud, zilver, mineralen, olie, gas ... Er is geen enkel voorbeeld van een mijn die hebben geprofiteerd van de lokale bevolking in Guatemala. De winst gaat naar anderen, ver weg, en de boeren verliezen hun land. Vaak zonder vergoeding.

De media, de kranten schreeuwen dat activisten, communisten, terroristen zich verzetten tegen de ontwikkeling van het land. In La Puya zijn die 'activisten' echter de plaatselijke katholieke gemeenschap. In de regio Quiché zijn degenen die aan de landgrijpers lijden een Maya-volk, de Ixil. Het is ook niet de eerste keer dat ze lijden. In de 80's waren ze het doelwit van een militaire campagne van verschroeide aardtactiek, genocide en ontheemding. Getuigen vertelden me urenlang over de details van slachtingen van hun families, hun buren, hoe de Ixil-kinderen van hun ouders werden afgenomen, door het leger werden doorgegeven aan de VS en Europa, of zelfs aan orgelhandelaren. De enige manier waarop ik de verhalen kon verwerken, was door de gezichten van de mensen te zien die hen vertelden hoe belangrijk het was om te worden gehoord.

In het dorp Coban hangen afbeeldingen van de vermoorde mensen aan de muren en voor elke 'verdwenen' dorpeling een kruis. Tranen stromen, bisschoppen, priesters en getroffen families slaan hun armen om elkaar heen. Maar in plaats van te accepteren dat deze genocide plaatsvond, blijft de regering zowel de wettelijke straffen als de eeuwige rij getuigen negeren. De mensen ontvangen geen vergoeding voor hun lijden, maar in plaats daarvan gaat de genocide door in de vorm van verwijdering van rechten, door geweld in de oorzaak van 'ontwikkeling' door mijnbouw en monocultuur voor export - export om onze auto's te vullen met biobrandstof uit palmolie en suikerstok.

We vieren een mis met de Ixil-mensen, in hun taal, een van de negen talen die alleen in het bisdom Quiché worden gesproken. Bisschop Rosolino Bianchetti heeft de taal gestudeerd en zegt Mis in Ixil en Spaans voor de 500 die de mis bijwoonde in San Juan Cotzal.

Tegelijkertijd vergadert de VN-Mensenrechtenraad meer dan 9000 kilometer verderop in Genève. Op de agenda: regels voor bedrijven om de mensenrechten te respecteren. CIDSE heeft getuigenverklaringen verzameld uit Guatemala en andere landen en geeft deze door aan de VN. Het Vaticaan heeft zich uitgesproken voor een bindend VN-verdrag voor staten en bedrijven. De spanning stijgt. Een tijd geleden volgden we een voetbalwedstrijd met dezelfde opwinding, nu wachten we op het resultaat van de stemming, totdat we horen van de CIDSE-delegatie in Genève: Succes! De stemmen van de EU en de VS zijn verslagen, een meerderheid van de landen heeft gestemd om onderhandelingen te openen over bindende regels.

Zullen de mensen in Guatemala het merken? Zullen de bedrijven en overheden hun rechten respecteren en hen betrekken bij beslissingen die hun leven in de toekomst beïnvloeden? Experts zijn sceptisch: overheden en degenen met interesse in de de status quo zal er alles aan doen om dit te stoppen. In Guatemala, zoals wereldwijd, is het aan een versterkt maatschappelijk middenveld om gemarginaliseerde bevolkingsgroepen te helpen. De EU en haar lidstaten zouden kunnen helpen, als zij niet alleen hun interesse in grondstoffen en hulpbronnen als een maatstaf voor het goede gebruikten, maar hun retoriek over mensenrechten en de strijd tegen armoede in hun huidige politiek opnemen. Het is een lange weg van de hoofdstad naar de getroffen regio's, maar we hopen dat de diplomaten die we ontmoetten de reis zouden maken. Het zou een belangrijk gebaar zijn en een kans voor de EU om een stap te zetten in de richting van haar beleid om de belangen van de armen en de onteigenden te behartigen.

Diepe indrukken van het geweldige werk van onze lokale partners, van de verschrikkelijke verhalen die ik heb gehoord, maar ook van een hoop op een toekomst in gerechtigheid en vrede, leiden me op de weg terug naar Brussel, waar nog veel werk wacht. Werk dat een kleine rol kan spelen om de omstandigheden voor de mensen ter plaatse, in Guatemala, ten goede te veranderen, misschien door bedrijven en overheden die een minimum aan regels volgen, en misschien, hopelijk, door onze partners te laten werken zonder angst voor arrestatie, intimidatie en geweld.