Na een excursie naar de Filippijnen denken we na over de dagelijkse uitdagingen van een land dat zich moet aanpassen aan de klimaatverandering om zijn voedselzekerheid en het levensonderhoud van zijn burgers te garanderen.
We zetten voet op de Filippijnen op 7 april, tijdens een zeer hete en droge zomer, in de top van El Niño. Het is dit jaar zo heet en droog geweest dat veel van de reguliere gewassen het niet overleven. Visvijvers drogen op. In verschillende regio's is een staat van rampspoed verklaard.
Slechts een paar weken voor onze aankomst waren 3-boeren gedood door de politie: ze protesteerden in Kidapawan City, in de regio Mindanao, om de hulp van de overheid te eisen in de nasleep van de droogte. In een ander deel van het land, Bohol, vertelden boeren ons dat ze nog steeds wachten op de rampenfondsen die door de regering waren beloofd, maar ze zijn niet erg hoopvol om het geld op elk moment snel te krijgen - het wordt alleen om de drie jaar geleverd, werd ons verteld, wat het irrelevant maakt voor het verlichten van het lijden tijdens een ramp. In een volledig opgedroogd landschap leken alleen de cassaveplanten en enkele traditionele rijstvariëteiten goed te overleven: deze gewassen zijn uiterst flexibel en veerkrachtig. Om de situatie het hoofd te bieden en hun gezinnen te ondersteunen, proberen veel boeren alternatieve banen te vinden als timmerlieden of verkopers, maar dat is niet altijd een mogelijkheid - de situatie is ernstig en voedselzekerheid is een dagelijkse uitdaging.
Cassave planten
Maar als extreme droogte de archipel tijdens de zomer beïnvloedt, is het regenseizoen niet vrij van de effecten van klimaatverandering. De Filippijnen zijn ook een van de zwaarst getroffen landen door natuurrampen zoals tyfoons en overstromingen, die nu frequenter en sterker worden als gevolg van klimaatverandering. In Tacloban in 2013 de supertyfoon Yolanda, met het geweld van zijn windsnelheid zo hoog als 315kph vernietigde huizen, bomen, gewassen, boten en nog veel meer; veel van de effecten zijn nog steeds zichtbaar vandaag. Toen we een lokale gemeenschap ontmoetten, kwamen we erachter dat de kokospalmen, een belangrijke bron van voedsel en inkomsten, ook waren vernietigd, en omdat het 7 jaar duurt voordat de planten weer vruchten kunnen dragen, kunnen de gemeenschappen nog niet op hen vertrouwen momenteel.
Gebouw in Tacloban vernietigd door Yolanda
Na slechts een paar dagen in de Filippijnen konden we zien dat mensen en gemeenschappen, zoals die in de omgeving van Tacloban of in Bohol, voortdurend worstelen om manieren te vinden om zich aan te passen aan klimaatverandering en om voedselzekerheid te bereiken. Volgens Masipag, een door boeren geleid netwerk van volksorganisaties, is diversificatie een van de beste manieren om zich aan te passen: ze stimuleren boeren om verschillende gewassen te planten waardoor de overlevingskans bij een calamiteit groter is. Masipag is ook betrokken bij verschillende andere activiteiten om veerkracht op te bouwen, zoals het stimuleren van de empowerment van boeren, het trainen van boeren in rijstteelt en het onderhouden van een zadenbank met alle traditionele rijstvariëteiten, wat essentieel is voor het geval gewassen verloren gaan bij een calamiteit.
Hun back-up boerderij in Santa Rosa, met een uitbreiding van 3 hectare, herbergt ongeveer 2000 rijstvariëteiten. Het hoofddoel is het verzamelen en bewaren van de nationale rijstteelt in het licht van toekomstige natuurrampen, maar ook om de kennis te behouden en door te geven aan toekomstige generaties. Masipag ziet de rijst ook als een fundamenteel onderdeel van de te koesteren cultuur, omdat het ook een integraal onderdeel vormt van de Filippijnse identiteit. De rijst die op de nationale boerderij wordt geteeld, is niet te koop, maar de productie wordt zorgvuldig opgeslagen, evenals zaden die vaak gratis worden verzonden naar boeren bij calamiteiten.
Werknemers oogsten in de Santa Rosa boerderij
Dit klimaatadaptatieproject is een van de meest geavanceerde die op de Filipijnen te vinden zijn: op basis van wetenschappelijk onderzoek passen de boeren hun scherpe observaties toe op rijstvariëteiten die handmatig zijn gekweekt om het aanpassingsweerstandsspectrum van rijst te begrijpen met behoud van hun traditionele kennis hun zaden en het versterken van hun vermogen om met klimaatverandering om te gaan. Dankzij dit project krijgen boeren meer mogelijkheden en worden ze zich meer bewust van de uitdagingen en de oplossing die hun land voor hen biedt. Ze bouwen veerkracht op.
In rampgevoelige gebieden wordt veerkracht ook opgebouwd door paraatheid voor rampen. Dit is een van de belangrijkste acties van het Leyte Centre for Development, actief in de Samar-regio die wordt getroffen door Yolanda. Dankzij hun werk wisten veel gemeenschappen die te maken hadden met de ramp, hoe ze zich moesten gedragen en werden ze begeleid bij het nemen van de beste beslissingen in een uiterst moeilijke tijd.
Ondanks het onvoorspelbare karakter van klimaatgerelateerde fenomenen, is het duidelijk in de Filippijnen dat het opbouwen van veerkracht een enorm verschil kan maken voor de gemeenschappen: een verschil dat even belangrijk is als het bepalen of een gemeenschap in staat zal zijn om voedselzekerheid en middelen van bestaan te garanderen toekomst.