Op 18 en 19th juli komen de ministers van Financiën van de G20 bijeen om te beslissen welke maatregelen moeten worden genomen als reactie op de Covid-19-crisis. Het kwijtschelden van schulden moet een van de dringende maatregelen zijn om de middelen vrij te maken die nodig zijn om de crisis aan te pakken. De G20 heeft echter tot dusver alleen een moratorium op schulden gepland dat beperkt is tot de "armste" landen. Particuliere banken hebben hun vorderingen niet opgeschort en de Wereldbank is tevreden met het verstrekken van nieuwe leningen, waardoor de last van een schuld die al niet vol te houden was vóór het Coronavirus, werd verergerd.
We moeten druk blijven uitoefenen om schulden kwijt te schelden van zuidelijke landen met een gemiddeld inkomen - en niet alleen voor de "armste" - om twee belangrijke redenen.
Allereerst is schuldkwijtschelding in veel landen een kwestie van overleven. Door de gevolgen van het Coronavirus zouden tegen het einde van het jaar 265 miljoen mensen met hongersnood kunnen worden geconfronteerd en meer dan een half miljard mensen in armoede kunnen worden geduwd. In deze context zou het in rekening brengen van een schuld volkomen dodelijk zijn. Zelfs vóór deze crisis gaven 64 landen voorrang aan het aflossen van schulden [1] boven de gezondheidsdiensten en waren 113 landen van plan bezuinigingsmaatregelen door te voeren in het kader van IMF-stimulansen. Hierdoor zijn de ongelijkheden tussen mannen en vrouwen toegenomen, aangezien de gevolgen van bezuinigingen onevenredig grote gevolgen hebben voor kwetsbare mensen en vooral vrouwen.
Ten tweede is kwijtschelding van schulden een kwestie van rechtvaardigheid. Het is een feit dat een groot deel van de schulden van landen niet ten goede kwamen aan hun bevolking. Dergelijke schulden worden in het internationale recht "verfoeilijk" [2] genoemd en mogen daarom niet worden terugbetaald. Het controleren van schulden voordat ze hun terugbetaling eisen, kan gemakkelijk bewijzen of dit het geval is. Een dergelijke controle waarbij het maatschappelijk middenveld moet worden betrokken, zou het ook mogelijk maken om de verschillende verantwoordelijkheden van zowel schuldeisers als debiteuren te identificeren en zo te voorkomen dat dezelfde fouten opnieuw worden gemaakt. Maar helaas weigeren schuldeisers tot nu toe hun eigen vorderingen te controleren. Wij, als maatschappelijk middenveld, moeten hen daartoe aansporen. Het is in ieder geval een kwestie van transparantie en verantwoording. Hoewel crediteuren zoals het IMF en de Wereldbank altijd beweren "transparantie" en "goed bestuur", passen ze dit niet toe op zichzelf!
In plaats daarvan leggen schuldeisers de terugbetaling van schulden op alsof het een verplichting zonder gevolgen is, door te stellen dat het een kwestie van moraliteit of contractuitvoering is. Is het echter niet immoreel om iemand een immorele schuld te laten betalen? Zijn er geen juridische argumenten om een schuld kwijt te schelden? Het antwoord is "ja" op beide vragen. Dit is wat ik heb geleerd tijdens mijn 11 jaar werken voor de Commissie voor de afschaffing van onwettige schulden (CADTM), een internationaal netwerk dat samenwerkt met andere schuldenorganisaties zoals EURODAD en Jubilee South.
Het is jammer dat ik het nooit heb geleerd tijdens mijn rechten- en ontwikkelingsstudies aan de universiteit. Ik heb ook niet vernomen dat schuldeisers zoals de Wereldbank ten tijde van hun onafhankelijkheid onrechtmatige schulden op verschillende Afrikaanse staten hadden gelegd. Dit is precies wat er slechts 60 jaar geleden gebeurde toen België (het land waar ik woon) en de Wereldbank in 1965 de koloniale schuld aan Congo overdroegen. Deze koloniale schulden zijn niet alleen onwettig, maar zijn nietig volgens het internationaal publiekrecht.
Vanaf het allereerste begin van hun onafhankelijkheid zijn de zuidelijke staten dus geketend aan de schuld. Kolonialisme is omgevormd tot neokolonialisme waarbij schuldeisers schulden gebruiken als een instrument van politieke overheersing in de mondiale kapitalistische economie. Wanneer ze bijvoorbeeld schuldverlichting bieden, doen ze dat door economische voorwaarden op te leggen die de transnationale ondernemingen ten goede komen, of doen ze dit om geopolitieke redenen. Mensenlevens zijn geen groot probleem voor hen. Een land kan een schuld hebben die «houdbaar» is volgens de indicatoren die door schuldeisers worden gebruikt, terwijl zijn mensen sterven van honger of ziekte.
Om deze redenen vind ik het een illusie om te denken dat de G20, die de belangen van grote schuldeisers verdedigt, aanzienlijke schulden van zelfs de "armste" landen zal kwijtschelden op basis van gerechtigheid. En als het woord «annulering» toevallig zou worden uitgesproken, zouden we buitengewoon waakzaam moeten zijn. Heeft de Franse president, meneer Macron dat een paar maanden geleden niet gezegd? Frankrijk zou de Afrikaanse schulden kwijtschelden? In werkelijkheid is er geen schuld kwijtgescholden door Frankrijk, maar de de terugbetaling is eenvoudig vertraagd.
Een structurele oplossing voor schulden is alleen te vinden in een democratisch kader. De G20 is dat niet. In de tussentijd is het nuttig gebruik te maken van deze G20-bijeenkomsten om de mensen bewust te maken van deze cruciale kwestie, die mondiaal is (het recente geval van Griekenland heeft aangetoond dat schuldgeweld geen grenzen kent) en om politieke oproepen te doen in met name door het ondertekenen van huidige verzoekschriften waarin wordt opgeroepen tot kwijtschelding van de schulden. Wat nog belangrijker is, is dat het cruciaal is om banden te smeden tussen burgers uit het Zuiden en het Noorden die tegen hetzelfde schuldsysteem vechten en ook vraagtekens zetten bij de «ontwikkelingsfinanciering», de Noord-Zuidrelaties en de kapitalistische economie. Het kwijtschelden van schulden is een voorwaarde voor structurele veranderingen die dringend nodig zijn.
[1] Schulden: de kosten van het voldoen aan rentebetalingen en regelmatige contractuele terugbetalingen van de hoofdsom van een lening, samen met eventuele administratiekosten die door de lener worden gedragen. Zien https://financial-dictionary.thefreedictionary.com/debt+servicing
[2] Volgens de juridische leer van de verfoeilijke schuld die Alexander Sack in 1927 theoretiseerde, is een schuld "verfoeilijk" wanneer aan twee essentiële voorwaarden is voldaan: 1) het ontbreken van een voordeel voor de bevolking: de schuld is aangegaan niet in de rente van het volk en de staat, maar tegen zijn belang en / of in het persoonlijke belang van de heersers en degenen die dicht bij de macht staan 2) de medeplichtigheid van de geldschieters: de schuldeisers wisten (of konden weten) dat de uitgeleende gelden zouden niet ten goede komen aan de bevolking.
Zie ook Entraide et Fraternité Policy Analysis: Pourquoi la Belgique doit-elle annuler immédiatement et sans conditions surees dettes du Sud? en het Opinie-artikel (in het Frans) Dettes des pays du Sud: Il est temps pour la France de soutenir l'adoption d'un mécanisme à l'ONU door een groep organisaties waaronder CCFD-Terre Solidaire (CIDSE-lid in Frankrijk).
