Foto: Flickr.com/Francoise Gaujour
De onhoudbaarheid van de schulden van landen in het Zuiden is een decennia oud probleem waarin landen als Bolivia ondergedompeld zijn. De internationale crisis van de jaren tachtig had de armste landen en landen met de laagste inkomens getroffen. Grote schuldeisers, zoals het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank, gingen akkoord met opties voor schuldverlichting, genaamd Heavily Indebted Poor Countries (HIPC I en HIPC II) en het Multilateral Debt Relief Initiative (MDRI). Bolivia profiteerde van deze initiatieven, op voorwaarde dat de vrijgekomen middelen werden gebruikt versterking van gezondheid, onderwijs en productieve ontwikkeling, gedekt door de executie van lokale overheden en met de actieve deelname van het maatschappelijk middenveld.
Meer dan 20 jaar zijn verstreken sinds deze initiatieven werden geïmplementeerd. Hoewel er in het begin inspanningen werden geleverd om aan de voorwaarden te voldoen, kwamen in de loop van de tijd politieke en sociale belangen centraal te staan bij het uitstippelen van het overheidsbeleid.
In maart 2020 arriveerde de COVID-19-pandemie onverwacht in Bolivia en stuitte op een verzwakt gezondheidssysteem met ongeschoold medisch personeel en een tekort aan medicijnen op de markt. De regering heeft radicale maatregelen genomen om besmetting tegen te gaan, het verkeer van mensen te beperken, werk en onderwijsactiviteiten op te schorten en de economische activiteit te verminderen; precies drie sectoren die prioriteit hadden gekregen bij de oriëntatie van het overheidsbeleid na de kwijtschelding van de schulden, werden geëvalueerd in het licht van de pandemie in Bolivia: gezondheid, onderwijs en productieve ontwikkeling. Kan de COVID-19-pandemie uitwijzen of de toezeggingen die zijn aangegaan in de HIPC I en II en de MDRI zijn nagekomen?
Tijdens de pandemie werden werk, school en sociale activiteiten volledig stopgezet en werd de gezinskern de belangrijkste overgebleven sociale 'plek'. Tijdens deze moeilijke tijd nam één personage het voortouw in de zorg voor het leven en de gezondheid van het huishouden: de vrouw, die niet alleen zorgden voor de tijdelijke opvoeding van de kinderen, ze zorgden ook voor het huishouden, de economie en zelfs voor de zieken toen de ziekenhuizen instortten. Toevallig vielen dezelfde drie sectoren - gezondheid, onderwijs en productieve ontwikkeling - op de schouders van vrouwen.
Ondanks de tijden zijn de omstandigheden en kansen niet gelijk voor mannen en vrouwen. De ongelijkheid in de samenleving, arbeid, inkomen en toegang tot onderwijs is nog steeds aanwezig. Er zijn landen waar vrouwen nog steeds worden onderworpen aan dwangarbeid en geen stem hebben. De pandemie heeft ook een nog donkere kant onthuld, namelijk huiselijk geweld en feminicide In Bolivia zijn 113 gevallen van feminicide en 51 gevallen van kindermoord gemeld tijdens de pandemie. De aantallen slachtoffers van geweld en hun typologieën worden niet geregistreerd of gepubliceerd.
Op het niveau van de Latijns-Amerikaanse en Caribische regio, volgens de gegevens van de Economische Commissie voor Latijns-Amerika en het Caribisch gebied (ECLAC), wordt verwacht dat het bruto binnenlands product met 9.1% zal dalen, waardoor veel van onze landen in een uiterst kwetsbare situatie verkeren . In Bolivia wordt slechts 1.6% van het nationale BBP toegewezen aan de gezondheidssector en 46% van de werkende bevolking zijn vrouwen die werkzaam zijn in de handel, diensten en landbouw. Om de post-pandemische economie nieuw leven in te blazen, moeten vrouwen en hun rol in aanmerking worden genomen bij de bepaling van nationaal en lokaal overheidsbeleid.
Aan de andere kant kon Caritas Bolivia tijdens de humanitaire hulpverlening de vele taken identificeren die vrouwen thuis uitvoeren. Maar ook op het platteland, veel vrouwen bouwen gezinseconomieën op, waardoor ze hun huizen konden voorzien van basisvoedingsmiddelen voor de landbouw, en tegelijkertijd zijn ze articulatoren in hun gemeenschappen. Uitingen van solidariteit die zijn ontstaan door het creëren van "gewone potten" en de zorg voor de meest kwetsbaren, inclusief ouderen, laten ons zien dat de rol van vrouwen vergelijkbaar is met Gods liefde voor de aarde.
Op basis van de evaluatie die de pandemie heeft uitgelokt, is het noodzakelijk om de belangrijke rol van vrouwen in de samenleving te erkennen. Dit onderstreept de noodzaak van hun gelijke deelname aan de respons- en herstelmechanismen van de COVID-19-crisis en aan de bepaling van alomvattend overheidsbeleid, met name in de sectoren gezondheidszorg, onderwijs en gezinseconomie. Om de economische groei ten goede te laten komen aan de bredere bevolking, moet de deelname van vrouwen aan de arbeidsmarkt worden ondersteund onder voorwaarden van gelijke rechten.
En aan de andere kant moeten de huishoudelijke taken van mannen en vrouwen gelijkelijk worden verdeeld onder een eerlijke verdeling van de verantwoordelijkheden. Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie vrouwen zijn verantwoordelijk voor 76.2% van alle uren onbetaald huishoudelijk werk, en zij zijn het die in dubbele of driedubbele ploegen werken, een situatie die is verslechterd met COVID 19.
In de periode na de pandemie zullen regeringen het hoofd moeten bieden aan de last van bestaande schulden en de lasten van nieuw aangegane schulden, en tegelijkertijd hun economieën moeten herstellen. Dit zijn uitdagingen die vanuit het kritische oogpunt van vrouwen moeten worden aangepakt.
Caritas Bolivia zet zich als sociale tak van de katholieke kerk in voor de verdediging van het leven en tegen elke vorm van geweld of discriminatie, vooral voor de meest kwetsbare en achtergestelde groepen, waaronder vrouwen.
De pandemie van COVID-19 vereist een diepgaande reflectie over de gebrekkige gezondheids- en onderwijssystemen in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. Tijdens deze economische crisis verdienen de werkelijke gevolgen van de kwijtschelding van schulden een evaluatie van de verwezenlijking van de doelstellingen en verbintenissen. Vrouwen hebben een transcendentale rol gespeeld in deze processen Bij de ontwikkeling van overheidsbeleid moet rekening worden gehouden met vrouwen.
Paus Franciscus zei: “Het vrouwelijke genie is nodig in alle uitingen van het sociale leven; daarom moet de aanwezigheid van vrouwen ook worden gegarandeerd op de werkvloer en op de verschillende plaatsen waar belangrijke beslissingen worden genomen, zowel in de kerk als in sociale structuren ”(Evangelii Gaudium).
Over de auteur: MSc. Marcela Rabaza Valverde is de uitvoerend directeur van Pastoral Social Caritas Bolivia. Ze is een econoom van de Boliviaanse Katholieke Universiteit San Pablo en heeft postdoctorale studies in onder meer publieke politiek en management, voorbereiding, sociale evaluatie en projectmanagement. Rabaza is een regionale referentie van het team van nieuwe economieën en goed leven van het Latijns-Amerikaanse en Caribische secretariaat Cáritas en 20 jaar werkervaring in openbare en particuliere functies en bij internationale organisaties en ngo's in Bolivia.