Uitgelegd: waarom moeten de nieuwe EU-regels voor bedrijfsverantwoordelijkheid worden vastgesteld? – CIDSE

Uitgelegd: waarom moeten de nieuwe EU-regels voor bedrijfsverantwoordelijkheid worden vastgesteld?

Dit artikel is geschreven door Garry Walsh, Policy & Advocacy Advisor bij Trócaire en is oorspronkelijk gepubliceerd op Website van Trócaire op 9 maart 2022. (10 min. lezen)

Voorgestelde nieuwe regels om bedrijfsschade aan het milieu en uitbuiting van mensen te voorkomen, kunnen baanbrekend zijn, maar dreigen op dit moment een 'ineffectieve afvinkoefening' te worden voor bedrijven.

De EU onderneemt actie tegen bedrijfsschade aan de planeet en aan mensen. De Europese Commissie heeft onlangs haar langverwachte nieuwe regels voor bedrijfsaansprakelijkheid aangekondigd, en deze voorgestelde nieuwe EU-richtlijn is gericht op het opschonen van wereldwijde toeleveringsketens en het minimaliseren van de negatieve wereldwijde effecten van bedrijven op werknemers, gemeenschappen en het milieu. Gemeenschappen over de hele wereld wachten al jaren op deze nieuwe EU-regels. In wezen moeten we dwangarbeid, ontbossing en olielozingen voor eens en voor altijd uit ons winkelmandje halen. De aankondiging van de nieuwe richtlijn is een belangrijke mijlpaal, een grote stap in de richting van bindende maatregelen voor bedrijven en heeft een enorm potentieel om verantwoord ondernemen de norm te maken. De ontwerpregels gaan echter niet ver genoeg en in haar huidige vorm is de richtlijn ontoereikend en vol gebreken en uitzonderingen. Het is van essentieel belang dat Ierland en onze leden van het Europees Parlement zich inzetten om deze richtlijn te versterken. Anders lopen we het risico dat dit een ineffectieve afvinkoefening wordt voor bedrijven die de situatie ter plaatse voor de getroffen mensen niet echt zal veranderen.

Hier is een momentopname van hoe het voorstel eruit ziet:

Positief potentieel:

  • Van vrijwillig naar verplicht: de voorgestelde richtlijn markeert een belangrijke verschuiving van zuiver vrijwillige benaderingen ter bevordering van verantwoord ondernemingsgedrag naar bindende mensenrechten- en milieuverplichtingen voor bedrijven,
  • Verantwoordelijk voor activiteiten in het buitenland: de richtlijn zal de verantwoordelijkheid voor due diligence van bedrijven vastleggen, niet alleen voor hun eigen activiteiten, maar ook in hun toeleveringsketens,
  • Mensen en planeet: de richtlijn heeft betrekking op mensenrechten en milieunormen en introduceert verplichte overgangsplannen om de koolstofemissies van bedrijven aan te pakken,
  • Burgerlijke aansprakelijkheid: slachtoffers van mensenrechtenschendingen kunnen tegen bedrijven in Europa rechtszaken aanspannen voor schadevergoeding,
  • Verbetering ten opzichte van eerdere wetten: de ontwerp-EU-richtlijn verbetert de bestaande Franse en Duitse wetten, waaronder een breder scala aan bedrijven, en breidt de verantwoordelijkheden uit over de hele toeleveringsketen.

Tekortkomen:

  • Geldt voor zeer weinig bedrijven: 99% van de bedrijven wordt uitgesloten van deze nieuwe EU-regels,
  • Gevaarlijke mazen: bedrijven kunnen mogelijk rechtszaken vermijden door contractuele clausules met leveranciers te ondertekenen,
  • Toegang tot justitie: de aanzienlijke belemmeringen voor gemeenschappen die praktisch in staat zijn om complexe en dure zaken tegen EU-bedrijven aan te spannen, blijven onopgelost,
  • Klimaat: het afdwingen van de vermindering van klimaateffecten door bedrijven ontbreekt aan tanden,
  • Genderblind: het wetsontwerp gaat niet in op specifieke uitdagingen waarmee vrouwen worden geconfronteerd,
  • Mensen op de eerste plaats zetten: het is zwak op het gebied van zinvolle betrokkenheid bij gemeenschappen en bescherming van mensenrechtenverdedigers.

1. Waarom moet de EU dan actie ondernemen tegen mensenrechtenschendingen door bedrijven?
2. Hoe zal de EU-richtlijn in de praktijk werken?
3. Maar geldt het voor elk bedrijf?
4. Maar zouden kleine en middelgrote ondernemingen niet worden verlamd door buitensporige bureaucratie als ze zouden worden opgenomen?
5. Ondersteunen bedrijven deze wet?
6. Zullen gemeenschappen die getroffen zijn door uitbuiting en misbruik gerechtigheid kunnen zoeken?
7. En hoe zit het met de bijdragen van bedrijven aan klimaatverandering?
8. Maar is het praktisch voor een bedrijf om mensenrechtenkwesties in hun hele toeleveringsketen te kunnen beoordelen?
9. Wat zal de richtlijn doen om vrouwen te beschermen?
10. Zullen bedrijven moeten samenwerken met gemeenschappen?
11. Is er draagvlak voor sterke wetten?

12. Wat gebeurt er daarna?
13. Hoe kan ik meer leren?


1. Dus waarom moet de EU actie ondernemen tegen misbruik door bedrijven van mensenrechten?

Er vinden wereldwijd verschrikkelijke mensenrechtenschendingen en milieuschade plaats als gevolg van bedrijfsactiviteiten, en op dit moment slaagt de EU er niet in om mensen te beschermen tegen misbruik door bedrijven.

Er zijn goed gedocumenteerde gevallen van EU-bedrijven die verband houden met mensenrechtenschendingen en milieuschade, waaronder oliemaatschappijen zoals Shell in Nigeria en TotalEnergies in Oeganda. Bovendien zijn in Ierland gevestigde bedrijven, zoals de ESB en AirBnB Ireland, ook in verband gebracht met mensenrechten- en milieuschendingen.

EU-bedrijven hebben de verantwoordelijkheid om mensenrechten, werknemersrechten en milieunormen te respecteren, waar ze ook actief zijn. Op dit moment is het voor bedrijven vrijwillig om de mensenrechtennormen te respecteren, en als gevolg daarvan voert slechts 16% van de EU-bedrijven controles uit op mensenrechten en milieueffecten in hun hele waardeketen.

Bedrijven worden niet wettelijk verantwoordelijk gehouden voor hun acties en blijven opereren met weinig aansprakelijkheid. Ondertussen strijden getroffen gemeenschappen voor gerechtigheid en compensatie.

Daarom is er een nieuwe EU-richtlijn nodig om misbruik te voorkomen, bedrijven verantwoordelijk te houden en slachtoffers in staat te stellen gerechtigheid te zoeken.


2. Hoe zal de EU-richtlijn in de praktijk werken?

De door de Europese Commissie voorgestelde 'Corporate Sustainability Due Diligence'-richtlijn zal een nieuwe wettelijke verplichting creëren voor bedrijven die in Europa actief zijn om mensenrechtenschendingen en milieuschade in hun activiteiten, in al hun toeleveringsketens, waar ook ter wereld, te identificeren en te voorkomen. Dit wordt verplichte mensenrechten en milieuonderzoek genoemd.
Due diligence is een proces van het identificeren, voorkomen, beëindigen, verminderen en verantwoorden van de negatieve effecten van bedrijfsactiviteiten, inclusief die van dochterondernemingen, onderaannemers en leveranciers.

preventie: bedrijven zullen due diligence moeten betrachten die er in de eerste plaats op gericht is om mensenrechten en milieuschade te voorkomen.
Verantwoording: slachtoffers kunnen naar Ierse rechtbanken stappen om verhaal te halen.
Mens en planeet: mensenrechtennormen van toepassing zullen zijn, evenals schade aan het milieu.


3. Maar geldt het voor elk bedrijf?

De voorgestelde wet is alleen van toepassing op bedrijven met een jaaromzet van meer dan € 150 miljoen en meer dan 500 werknemers. In sectoren met een hoog risico (bijvoorbeeld landbouw, mode en mijnbouw) zouden bedrijven met meer dan 250 werknemers en een netto-omzet van meer dan € 40 miljoen worden gedekt. Alle andere bedrijven zouden worden vrijgesteld.

De Europese Commissie heeft verklaard dat als het in zijn huidige vorm zou worden aangenomen, 99% van de bedrijven zou worden vrijgesteld. Door het toepassingsgebied tot zo weinig bedrijven te beperken, sluit het voorstel de ogen voor veel schadelijke gevolgen voor het bedrijfsleven.

The Irish Independent heeft gemeld dat sommige grote Ierse bedrijven onder de regels zullen vallen en zegt dat “modegigant Penneys, mijnbouwbedrijf Kenmare Resources en energiebedrijf Tullow Oil zaken als ontbossing, olielozingen of dwangarbeid waar dan ook zullen moeten beoordelen en verantwoorden. in de toeleveringsketen die hun bedrijf voedt”. Maar op basis van de laatste CSO-gegevens schatten we dat minder dan 700 Ierse bedrijven controles zullen moeten uitvoeren.

Noch omzet, noch personeelsomvang alleen kunnen het vermogen van een bedrijf om mensenrechten of het milieu te schaden, goed meten. Zo heeft het in Dublin gevestigde kolenbedrijf CMC (Coal Marketing Company) een jaaromzet van meer dan een half miljard euro, maar heeft het maar 27 werknemers en valt het dus niet onder de nieuwe EU-regels. CMC verkoopt steenkool namens de beruchte Cerrejón-mijn in Colombia, waar mensenrechtenschendingen en milieuschade al tientallen jaren goed gedocumenteerd zijn.

Het zal heel moeilijk zijn om toeleveringsketens op te schonen als zoveel bedrijven zijn vrijgesteld.

Mijnbouwactiviteiten in de Cerrejón-mijn in Colombia. ESB heeft miljoenen tonnen steenkool geïmporteerd uit deze beruchte mijn, die gepaard gaat met gedwongen verplaatsing en vervuiling. Foto: Steve Morgan / Greenpeace


4. Maar zouden kleine en middelgrote ondernemingen niet worden verlamd door buitensporige bureaucratie als ze zouden worden opgenomen?

Nee - due diligence-vereisten zouden evenredig zijn aan de grootte van bedrijven. Dit betekent dat een klein bedrijf minder eisen zou hebben dan grotere bedrijven.

De kosten zouden ook niet groot zijn. Een EU-onderzoek heeft aangetoond dat de kosten van het uitvoeren van verplichte due diligence in de toeleveringsketen minder dan 0.14% van de totale inkomsten voor kleine en middelgrote ondernemingen zouden bedragen.

Ongeacht de kosten voor het bedrijfsleven, zijn de kosten van mensenrechtenschendingen voor zowel mens als milieu op dit moment onmetelijk. Volgens de UN Guiding Principles on Business and Human Rights hebben alle bedrijven de verantwoordelijkheid om de mensenrechten in hun bedrijfsvoering te respecteren.

"Het toepassingsgebied van het huidige voorstel is beperkt en niet volledig in overeenstemming met de leidende beginselen van de VN inzake bedrijfsleven en mensenrechten" .

“De algemene uitsluiting van een groot aantal bedrijfsentiteiten betekent dat er nog geen volledige ambitie is voor een echt gelijk speelveld'.

vooraanstaande geleerde Anita Ramasastry van de VN-werkgroep voor bedrijven en mensenrechten met betrekking tot de voorgestelde drempels voor bedrijven.


5. Ondersteunen bedrijven deze wet?

Vorige maand, riepen meer dan 100 vooraanstaande bedrijven, investeerders, bedrijfsverenigingen en -initiatieven, waaronder IKEA, Primark, Danone en Patagonia, op tot ambitieuze en verplichte zakelijke mensenrechten- en due-diligencewetgeving van de EU.

Ze verklaarden dat "veel Europese kmo's, waaronder ondertekenaars van deze verklaring, erkennen dat verantwoordelijkheid voor mensenrechten en het milieu geen kwestie is van bedrijfsgrootte", met het argument dat alle bedrijven zouden moeten worden verplicht om proportionele controles uit te voeren in hun toeleveringsketens.

Een gelijk speelveld is in het belang van bedrijven, omdat het zou voorkomen dat bedrijven in het ene land hun rivalen in andere landen onderbieden, bijvoorbeeld op het gebied van arbeidsrechten en milieubescherming.


6. Zullen gemeenschappen die getroffen zijn door uitbuiting en misbruik gerechtigheid kunnen zoeken?

Volgens de voorgestelde wet kunnen bedrijven aansprakelijk worden gesteld voor schade die in binnen- of buitenland wordt begaan door hun dochterondernemingen en aannemers in hun toeleveringsketens, en hun slachtoffers zullen de mogelijkheid krijgen om rechtszaken aan te spannen voor Ierse rechtbanken. Dit is zeer belangrijk, en iets waar het maatschappelijk middenveld al heel lang om vraagt.

Het wetsontwerp doet echter niets om de ernstige juridische hindernissen aan te pakken waarmee gemeenschappen worden geconfronteerd om dergelijke zaken aan te nemen, waaronder hoge kosten, korte termijnen, beperkte toegang tot bewijs en een onevenredige bewijslast.

“Het wetsontwerp van de Commissie belooft een nieuwe weg naar gerechtigheid en compensatie voor uitgebuite, getraumatiseerde en gewonde arbeiders en gemeenschappen. Maar het negeert ernstige juridische hindernissen die rechtszaken kostbaar, langdurig en ingewikkeld maken.'

“Daarom moet de toekomstige wet slachtoffergericht zijn. Als de wet het voor slachtoffers niet gemakkelijker maakt om bedrijven ter verantwoording te roepen, zal het waarschijnlijk niet veel uitmaken. En dit gebrek aan verantwoordelijkheid zal enkele van de meest urgente problemen in de wereld van vandaag in stand houden, zoals kinderarbeid, vervuiling en de vernietiging van de natuur.”

Claudia Saller, directeur van de European Coalition for Corporate Justice, naar aanleiding van de ontwerprichtlijn.

Bovendien bestaat het risico dat een gevaarlijke maas in de wet de wet ondoeltreffend maakt bij het voorkomen van schade buiten de eerste laag van de toeleveringsketen - en het beletten van slachtoffers om bedrijven aansprakelijk te stellen. De ontwerprichtlijn houdt in dat bedrijven aan hun verplichtingen kunnen voldoen door bepaalde clausules op te nemen in hun contracten met leveranciers en het verificatieproces uit te besteden aan derden.
Wat zou dit in de praktijk kunnen betekenen? Experts vrezen dat als een getroffen persoon (bijvoorbeeld een kledingarbeider die wordt uitgebuit in een fabriek in Zuidoost-Azië) een rechtszaak probeert aan te spannen tegen een Iers bedrijf (dat bijvoorbeeld een controlerende invloed had op de arbeidsomstandigheden in de fabriek van de leverancier) via de rechtbanken in Ierland zou de zaak mogelijk mislukken als het Ierse bedrijf gewoon contractuele overeenkomsten had gesloten met zijn leveranciers verderop in de toeleveringsketen.

Het mag bedrijven niet worden toegestaan ​​hun verantwoordelijkheden af ​​te schuiven op hun leveranciers of schade te berokkenen door deel te nemen aan vrijwillige brancheregelingen. Als bedrijven gemakkelijk verantwoording kunnen afleggen door mazen in de wet, mist de richtlijn echte tanden en kan het een papieren tijger worden.

Luchtfoto ontbossing. Regenwoudjungle in Borneo, Maleisië, vernietigd om plaats te maken voor oliepalmplantages. Fotocredit: Rich Carey/Shutterstock


8. Maar is het praktisch voor een bedrijf om mensenrechtenkwesties in hun hele toeleveringsketen te kunnen beoordelen?

Als het gaat om het uitoefenen van kwaliteitscontrole over hun toeleveringsketens, hebben de meeste bedrijven al geavanceerde systemen om defecte producten te identificeren en hun leveranciers verantwoordelijk te houden als zich een defect in de keten heeft voorgedaan. Bedrijven moeten dit beschouwen als een kwestie van kwaliteitscontrole - een product dat schendingen van de mensenrechten in zijn productieproces kent, moet ook als defect worden beschouwd.

De ernstigste misstanden vinden vaak plaats in de onderste lagen van de waardeketen - in landen met minder strenge regels, zwakkere handhaving door de staat en hogere niveaus van armoede. Veel van de gemeenschappen waarmee Trócaire samenwerkt, staan ​​in de frontlinie van bedrijfsuitbuiting - ze ervaren dat rivieren worden vergiftigd, land wordt in beslag genomen en bossen worden gekapt.

Als zodanig is het positief om te zien dat de due diligence-verplichtingen in het kader van het EU-voorstel zich uitstrekken over de gehele waardeketen, met inbegrip van dochterondernemingen en zowel directe als indirecte zakelijke relaties.

Er is echter een zorgwekkende maas in de manier waarop deze zakelijke relaties in de toeleveringsketen worden gedefinieerd. De due diligence-processen zullen alleen van toepassing zijn op 'gevestigde' zakenpartners. Dit opent een nieuwe kritische maas in de wet: aangezien kortetermijnrelaties niet worden gedekt, bestaat het risico dat het voorstel bedrijven ertoe aanzet regelmatig van leverancier te veranderen om aansprakelijkheid te voorkomen.

9. Wat zal de richtlijn doen om vrouwen te beschermen?

Vrouwen zijn oververtegenwoordigd in precair werk met slechte arbeidsomstandigheden en zijn kwetsbaar voor uitbuiting en misbruik, waaronder seksueel misbruik. Vrouwen zijn ook kwetsbaarder voor landroof door bedrijven. Wetgeving op het gebied van bedrijfsverantwoordelijkheid moet gendervriendelijk zijn en er moet rekening mee worden gehouden dat de risico's en effecten op het gebied van mensenrechten, milieu en bestuur niet genderneutraal zijn.

Toch erkent de ontwerprichtlijn van de EU niet hoe vrouwen onevenredig worden getroffen door misbruiken in de wereldwijde toeleveringsketens. In het voorstel ontbreekt een specifieke verwijzing naar de effecten van bedrijfsactiviteiten op vrouwen – dit is een zeer belangrijke tekortkoming die moet worden aangepakt.

Nadiko Lopei Alim uit Turkana, Noord-Kenia. Nadiko zegt
"we zien dat er elke dag olie wordt vervoerd, en wat we zeggen is dat we denken dat het iemand anders helpt, en we zitten hier gewoon toe te kijken". Foto: Garry Walsh


10. Zullen bedrijven moeten samenwerken met gemeenschappen?

De ontwerprichtlijn is zwak om ervoor te zorgen dat bedrijven op een zinvolle manier samenwerken met gemeenschappen en andere belanghebbenden, zoals mensenrechtenverdedigers en vakbonden. Het verplicht bedrijven niet om contact te leggen met getroffen gemeenschappen, maar zegt alleen dat bedrijven waar relevant overleg moeten plegen met mogelijk getroffen groepen.

Een zakelijke verplichting om toestemming te verkrijgen van inheemse volkeren wanneer zakelijke projecten hun land, territorium en hulpbronnen kunnen aantasten, ontbreekt ook in de tekst. Over de hele wereld worden inheemse volkeren onteigend of worden de rechten op hun land ontzegd en aangevallen, bedreigd en gedood voor de verdediging van hun territoria, vaak tegen bedrijfsactiviteiten.

Het voorstel noemt mensenrechtenverdedigers ook niet als sleutelfiguren in het due diligence-proces en er zijn geen vereisten om het risico van represailles tegen mensenrechtenverdedigers en andere deelnemers aan raadplegingen of klagers van klachtenmechanismen aan te pakken.
Due diligence op het gebied van mensenrechten gaat in wezen over het beoordelen en aanpakken van risico's en schade voor mensen, in plaats van risico's voor het bedrijf.


11. Is er draagvlak voor sterke wetten?

In de hele EU hebben meer dan een half miljoen burgers en 700 maatschappelijke organisaties en vakbonden de EU gevraagd om een ​​krachtige wet op de aansprakelijkheid van bedrijven.
In Ierland toonde een nationale opiniepeiling, uitgevoerd via IPSOS/MRBI in juni 2021 voor de Irish Coalition for Business & Human Rights, een sterke publieke steun voor sterke nieuwe wetten voor bedrijfsverantwoordelijkheid voor Ierse bedrijven, waarbij 81% van de Ieren van mening was dat een Iers bedrijf handelde onethisch in een land met een laag inkomen, zou hier in Ierland aan regelgeving moeten worden onderworpen.


12. Wat gebeurt er daarna?

Wanneer de richtlijn wordt aangenomen, moet deze worden omgezet in nationale wetgeving, wat betekent dat Ierland deze uiteindelijk als Ierse wet zal moeten implementeren. Toch heeft het ontwerpvoorstel nog een lange weg te gaan voordat het definitief wordt. Het voorstel moet via de instellingen van de EU naar de leden van het Europees Parlement en naar de EU-lidstaten in de EU-Raad. Dit betekent dat er een kans is om de gebreken en mazen aan te pakken, maar ook dat de regels nog verder kunnen worden afgezwakt.

“Onze leiders moeten dit ontwerp van EU-wet repareren en laten werken. Terwijl de wetgeving in Brussel wordt uitgewerkt, moeten de Ierse regering en de leden van het Europees Parlement opstaan ​​en ervoor zorgen dat deze vrij is van mazen in de wet. We hebben deze nieuwe wet nodig om krachtig en effectief te zijn als we de toeleveringsketens van Ierse en EU-bedrijven willen opschonen, mensen willen beschermen tegen schade en een op hol geslagen klimaatverandering willen helpen voorkomen. Het moet van toepassing zijn op alle Ierse bedrijven, duidelijke verantwoordelijkheden opleggen aan bedrijven om misbruik in hun toeleveringsketens te voorkomen, en gemeenschappen in staat stellen om gerechtigheid te zoeken in Ierse rechtbanken als misbruiken plaatsvinden.”

Caoimhe de Barra, CEO van Trócaire, in reactie op de ontwerprichtlijn

“Dit voorstel staat ver af van de 'gamechanger'-aspiraties van de Commissie. We hebben een wet nodig die alle bedrijven, niet alleen de grootste, verantwoordelijk maakt voor hun mensenrechten en milieuschendingen, en die echte zekerheid biedt voor bedrijven, werknemers en consumenten.”

Jim Clarken, CEO van Oxfam Ierland

De Ierse regering moet nauw betrokken zijn bij dit proces, werken aan de versterking van het ontwerp van het EU-voorstel en zo vroeg mogelijk beginnen met het leggen van de basis voor de tenuitvoerlegging van krachtige wetgeving in Ierland.


13. Hoe kan ik meer leren?

De Irish Coalition for Business and Human Rights heeft onlangs een rapport gepubliceerd: “Maak er uw bedrijf van” waarin mensenrechtenschendingen door Ierse bedrijven in lage-inkomenslanden over de hele wereld worden belicht.

In het rapport zetten we de noodzaak van sterke wetgeving op het gebied van corporate accountability uiteen. We stellen principes voor voor een sterke en effectieve wet die ervoor zorgt dat bedrijven aansprakelijk kunnen worden gesteld voor eventuele schade die wordt toegebracht aan gemeenschappen die door hun activiteiten worden getroffen. We dringen er bij de Ierse regering en onze leden van het Europees Parlement op aan om aan te dringen op versterking van de EU-richtlijn in overeenstemming met ons wetgevingsvoorstel.


Omslagfoto tegoed: Trócaire.

Deel deze inhoud op sociale media