Tdat is de vraag van Axelle Fischer, secretaris-generaal van Entraide et Fraternité (EF), in eenn analyse gepubliceerd in februari 2022.
Voor Entraide et Fraternité zijn dekolonisatie, de strijd tegen de opwarming van de aarde en gendermainstreaming onlosmakelijk met elkaar verbonden. “Er kan geen echte vooruitgang worden geboekt bij de bescherming van onze planeet zonder de volledige deelname van mensen uit arme landen en zonder rekening te houden met de stem van vrouwen’ schrijft Axelle Fischer, die drie argumenten naar voren brengt:
- Ten eerste omdat deze drie vragen zijn: vraagstukken van rechtvaardigheid. Ze zijn onvermijdelijk en urgent geworden als we niet willen dat de woede en conflicten die worden veroorzaakt door de opzettelijke en voortdurende uitsluiting van vrouwen en mensen in verarmde landen verergeren; als we de planeet en de levende wezens die erop leven willen beschermen... planten, dieren en mensen.
- Ten tweede, omdat de mechanismen van almacht en paternalisme die historisch gezien de uitbuiting van natuur en mensen leiden, worden nu met moed en vrijheid bestreden, zoals het steeds vaker voorkomt in de media en daarom onvermijdelijk is in de publieke sfeer.
- Ten slotte, omdat deze drie thema's de vraag oproepen: de betrokken acteurs: de constructie van duurzame oplossingen zal niet mogelijk zijn zonder de inclusie van vrouwen, diasporagemeenschappen en de mensen van landen die in de frontlinie van de opwarming van de aarde staan.
Dit is wat EF en haar partners op verschillende manieren proberen te doen.
Naar een gedekoloniseerd partnerschap
Het idee dat het westerse ontwikkelingskader 'superieur' is, heerst nog steeds en een soort intellectuele traagheid spoort ons aan om duidelijk te zijn over deze kwestie: ontwikkelingssamenwerking is op een bepaalde manier ingebakken in koloniale benaderingen. Is het mogelijk om een internationale solidariteits-ngo te zijn en empowerment te ondersteunen en tegelijkertijd eenzijdig zwaardere en zwaardere administratieve en culturele beperkingen op te leggen? Met andere woorden, hoe kan de NGO-sector een actor zijn in dit proces van dekolonisatie van onze internationale betrekkingen?
Om zogenaamde partnerschappen (gebaseerd op gelijkheid) centraal te laten staan in de volksstrijd voor emancipatie en bevrijding in de landen van het Zuiden, is het noodzakelijk om rekening te houden met de geschiedenis, cultuur, tradities, erfgoed en specifieke vormen van organiseren die mensen een eigen identiteit en zelfbeschikkingsrecht geven.
Leren van het verleden, afleren wat misschien te diep in ons geworteld is en macht delen: deze drie benaderingen zullen ons in staat stellen beetje bij beetje de hangsloten te ontgrendelen van dit koloniale erfgoed dat ons nog steeds tegenhoudt.
Convergerende strijd tegen de opwarming van de aarde
De klimaatkwestie is een kwestie van gerechtigheid. Dit onrecht wordt ervaren in elk verarmd land waar de armsten systematisch het meest worden getroffen door klimaatverandering.
Om de opwarming van de aarde onder de “1.5°C” te houden, moeten we samenwerken: NGO’s, sociale bewegingen, diasporagroepen en partners in arme landen… Deze kwestie vereist een brede convergentie van krachten en strategieën, het is een kwestie van medeverantwoordelijkheid . EF vertaalt haar inzet voor klimaatverandering in langdurige samenwerking met haar partners om de grondoorzaken van de problemen aan te pakken. Dit betekent ook het verbinden van strijd: klimaatrechtvaardigheid, sociale rechtvaardigheid, voedselsoevereiniteit, "gilets verts/gilets jaunes". Ten slotte betekent het een stem geven aan de betrokken mensen, in plaats van namens mensen te spreken. Dit moet gebeuren in een logica van dekolonisatie, zoals we eerder hebben aangegeven.
En wat is de rol van vrouwen in dit alles?
Gendergelijkheid is een systemisch probleem. Openlijk praten over gender in een katholieke ngo is niet gemakkelijk. Is het een transversale en daarom altijd aanwezige as van het werk van EF, een uitdaging die zinvol is, of dreigt het eerder dubbelzinnigheid te creëren?
Het lijkt ons dat sommige leden van de huidige kerk zichzelf positioneren in tegenspraak met een belangrijk element dat de bouw van het katholieke denken en doen heeft geïnspireerd: de erkenning van slachtoffers en uitgeslotenen in onze samenlevingen, die meestal vrouwen zijn, maar ook de erkenning van hun rol in sociale verandering en de bescherming van ons "gemeenschappelijk huis". Inderdaad, er is momenteel geen echt debat binnen de kerk over het feit dat vrouwen het slachtoffer zijn. Het is een kwestie van geloofwaardigheid voor de Kerk om zich over deze kwestie uit te spreken, om te zeggen dat de Kerk streeft naar gelijkheid en respect voor de menselijke waardigheid.
De integrale bekering waar paus Franciscus in de encycliek om vroeg Laudato Si ' vereist harmonie met alle levende wezens op aarde. We kunnen inderdaad veel positieve ontwikkelingen vaststellen, onder meer in de plaats van vrouwen binnen kerkelijke structuren. Paus Franciscus heeft bijvoorbeeld gelanceerd een belangrijke beweging om te verheffen de positie van vrouwen, bijvoorbeeld door vrouwen te benoemen in functies met een hoog verantwoordelijkheidsniveau. Maar er moeten nog veel stappen worden ondernomen voordat de kwestie van gelijkheid en gelijkheid tussen vrouwen en mannen een integraal onderdeel wordt van het leven van de katholieke kerk, die nog steeds wordt gekenmerkt door een patriarchale en hiërarchische logica.
Net als de kwestie van dekolonisatie confronteert de kwestie van gender ons met onze wonden, met de onrechtvaardigheden waar we ons soms medeplichtig aan voelen, waaraan we gewend zijn geraakt en waar we ons niet prettig bij voelen. We worden geconfronteerd met een debat over woorden en concepten. Spreken over 'geslacht' binnen de kerk riskeert het schenden van ethische gevoeligheden. Gender kan worden opgevat als een direct verband met vragen over seksuele moraliteit en de niet-aanvaarding van biologische verschillen. Evenzo schudt praten over gender onvermijdelijk de troost van voorrechten. Het brengt ons ertoe om te praten over slachtoffers van onrecht, maar wie profiteert van deze onrechtvaardigheden? In feite zijn de begunstigden in de kerk blanke mannen.
De link met het kolonialisme is heel duidelijk. Spreken over gender is spreken over gerechtigheid, waardigheid, gelijkheid, de systemen van uitbuiting en de institutionele en menselijke structuren erkennen en zien hoe ze kunnen worden gedeconstrueerd. Om onze mentaliteit te blijven ontwikkelen, is de logica van levenslang leren inspirerend omdat het eerst gaat om het durven uitspreken, de feiten te herkennen en te begrijpen hoe ze werken, om vervolgens gewoontes te deconstrueren.
Om de opwarming van de aarde effectief te bestrijden, is het noodzakelijk om de belangrijkste betrokkenen erbij te betrekken, namelijk de armsten en meest uitgeslotenen... De mensen in arme landen en vooral vrouwen. Bij milieukwesties moet de plaats van de vrouw centraal komen te staan om twee hoofdredenen:
- Klimaatverandering vergroot de genderongelijkheid: vrouwen zijn de belangrijkste slachtoffers van klimaatverandering.
- Vrouwen zijn de belangrijkste actoren van innovatieve oplossingen.
Conclusie
Entraide et Fraternité heeft een positieve en proactieve houding en pleit voor een wereld die welvaart, respect voor de grenzen van de planeet en sociale rechtvaardigheid combineert. Het is een utopie, een droom die werkelijkheid kan worden als er creativiteit en bereidheid is om van het verleden te leren, af te leren waar we vanaf moeten en die diep in ons geworteld is, en te accepteren om macht te delen.
Opmerkingen:
-Dit artikel is een niet-limitatieve samenvatting van Axelle Fischer's analyse paper naar aanleiding van de studie “Optreden voor sociale rechtvaardigheid in de wereld” uitgevoerd ter gelegenheid van het 60-jarig jubileum van Entraide et Fraternité. Deze summary werd door CIDSE in het Engels vertaald.
-Entraide et Fraternité is de Belgisch Franstalige ledenorganisatie van CIDSE.
Axelle Fischer is sinds februari 2018 secretaris-generaal van Entraide et Fraternité. Daarvoor was ze van 2008 tot 2018 secretaris-generaal van de Commission Justice et Paix-Belgique.
Omslagfoto Krediet: AC Dimatatac, 350.org – CC 2.0 Generic (CC BY-NC-SA 2.0)