Deze blog is een beknopte versie van het essay van Thera van Osch over '' The gender impact of Coronavirus - How to move to a economy that cares for people and the planet '' met een focus op de zorgeconomie.
De Coronavirus-crisis is een wake-up call voor ons allemaal. Verpleegkundigen, verzorgers en schoonmakers zijn belangrijke beroepen in de overlevingsstrategie tegen het coronavirus, en de meeste zijn laagbetaalde of onbetaalde vrouwen. Over de hele wereld vormen vrouwen de meerderheid van de werknemers in de gezondheidssector en zij vertegenwoordigen 70% van de werknemers in de gezondheids- en sociale sector. Deze mensen zijn echte helden in de strijd tegen dit virus en riskeren hun eigen gezondheid. En de meeste hulpverleners in de sociale sector zijn ook vrouwen.
De onbetaalde zorgsector is de grootste sector van de economie. Dit werk bestaat uit het zorgen voor kinderen en zieke familieleden, het vergemakkelijken van het leven van ouderen of familieleden met een handicap, het beheren van het huis (winkelen, schoonmaken, koken, kleren wassen etc.) en het bieden van onbetaalde ondersteuning op lange termijn aan de gemeenschap van vrienden, buren, (ex-) collega's en andere kennissen.
Onbetaald zorgwerk wordt voornamelijk toegewezen aan vrouwen en wereldwijd verrichten zij 76.2% van de totale uren onbetaald zorgwerk - meer dan driemaal zoveel als mannen. Deze onbetaalde werkuren worden echter genegeerd in het neoliberale economische model van onze tijd; niet gewaardeerd, niet opgenomen in economische statistieken en nooit in aanmerking genomen in enig macro-economisch beleid, ze worden gewoon als vanzelfsprekend beschouwd. Door de geschiedenis heen heeft de zorgeconomie altijd bestaan, functionerend als buffer voor de economische crisis in het kapitalistische systeem, werkend als een placenta die de markteconomie en de staat voedde, maar nooit erkend als een economisch basissysteem.
Zorgeconomie verwijst naar een economie die om mensen geeft en om de planeet geeft. Het bouwt voort op het concept van zorg zoals gedefinieerd door Joan Tronto, die het ziet als een activiteit die 'alles omvat wat we doen om onze' wereld 'te onderhouden, voort te zetten en te herstellen, zodat we er zo goed mogelijk in kunnen leven. Die wereld omvat ons lichaam, onszelf, onze omgeving, die we allemaal proberen te verweven in een complex, levensondersteunend web. '
Zorgarbeid is meer dan een activiteit die kan worden uitgedrukt in objectieve criteria zoals tijd of (equivalente) waarde, omdat het een intrinsieke menselijke waarde heeft die verwijst naar het diepere levensgevoel. De sluiting van de economie creëert ruimte om deze intrinsieke menselijke waarden vrij te geven en de verborgen economie van zorgzame mensen te onthullen.
Veel werk in de monetaire economie wordt nu overgenomen door de onbetaalde zorgeconomie. Scholen zijn gesloten, ouders kijken naar ze en helpen ze online met hun huiswerk. Meer mensen thuis betekent meer schoonmaakwerk. Restaurants en fastfoodwinkels zijn gesloten, dus mensen moeten meer koken. Hoe meer ziekenhuizen en medische zorgcentra overbelast zijn, hoe meer onbetaald zorgwerk er thuis moet worden verricht voor zieke mensen. Omdat winkels en culturele centra gesloten zijn, vervaardigen mensen hun eigen producten en bedenken ze hun eigen vormen van amusement. Omdat loodgieters en timmerlieden niet kunnen komen, moeten ze hun eigen oplossingen leren. De onbetaalde zorgeconomie neemt de sleutelfuncties van de economie over en houdt de samenleving draaiende.
Coronavirus dwong regeringen om zorg voor mensen centraal te stellen in beleidsmaatregelen, wat ongebruikelijk is omdat in het huidige neoliberale economische model de 'zorgzame mens' niet bestaat. Dit model is gebouwd op het concept van 'de rationele economische mens', een paradigma van de 'homo economicus' waarin mensen worden beschouwd als onafhankelijke, autonome, rationele economische individuen die maximale tevredenheid nastreven met een minimum aan kosten. In een vrije markt moet dit menselijk gedrag zorgen voor een efficiënte toewijzing van schaarse goederen en diensten. De samenleving is vermoedelijk de som van al deze rationeel werkende individuen.
Gelukkig is dit eendimensionale concept van de mens slechts een theoretische constructie. Een zorgzame economie vereist wederzijds vertrouwen tussen onderling verbonden burgers. Het is de zorgzame mens die de samenleving draait, in goede en in slechte tijden, in tijden van crisis en oorlog, in de formele en informele economie, in moderne en traditionele samenlevingen. De zorgeconomie is er altijd - elke dag en overal. Zorg is een belangrijk kenmerk van de wereldwijde menselijke context waarin de markteconomie is ingebed. Zelfs als de markten instorten, blijft de zorgeconomie functioneren. Dit is wat de Coronavirus-crisis ons laat zien.
De Coronavirus-crisis laat zien dat het centraal stellen van 'zorg voor mensen' zorgt voor nieuwe dynamiek, solidariteit, schone lucht, nieuwe manieren om werk te combineren met gezinsverantwoordelijkheden enz. Waarom zouden we terugvallen op het oude model van de neoliberale economie die vanuit menselijk en ecologisch oogpunt onhoudbaar is gebleken? De activiteiten binnen de zorgeconomie dragen bij aan het in stand houden, continueren en herstellen van de wereld waarin we leven. Zorgeconomie is een model van een economisch systeem dat de kwaliteit van leven voor iedereen duurzaam kan verbeteren.
Het essay van Thera van Osch is beschikbaar onder deze link.
Foto door Matthias Zomer / Pexels